Ιστορική Αναδρομή
Από τον Ιπποκράτη έως τις μέρες μας
H Άσκηση είναι φάρμακο: Αναδρομή στην Ιστορία
Η συνταγογράφηση της άσκησης με σκοπό της διατήρηση της υγείας μέσω πρόληψης ή την βελτίωσή της μέσω θεραπείας έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα, πριν από 2500 και πλέον χρόνια. Οι πρωτοπόροι που πρέπει να θυμόμαστε είναι ο Susruta από Ινδία, o πρώτος γνωστός στην ιστορία γιατρός που συνέστησε καθημερινή άσκηση μέτριας έντασης, ο Ιπποκράτης στην Ελλάδα, ο οποίος θεωρείται ο πρώτος γιατρός που παρείχε γραπτή ιατρική συνταγή άσκησης για ασθενή με φυματίωση, καθώς και τον Έλληνα ιατρό Γαληνού στη Ρώμη ο οποίος με την ρήση του «Ού πάσα κίνησις εστί γυμνάσιον αλλά η σφοδροτέρα μόνον» για πρώτη φορά ανέδειξε την σημασία της έντασης, δηλαδή της δόσης, που πρέπει να έχει η σωματική άσκηση προκειμένου να επιτευχθούν τα βέλτιστα αποτελέσματα. Τις περισσότερες όμως γραπτές μαρτυρίες που δείχνουν την σχέση μεταξύ άσκησης και υγείας τις έχουμε από την αρχαία Ελλάδα
Η υγεία θεωρήθηκε στην αρχαιότητα ως το πολυτιμότερο αγαθό, και ως τέτοιο, οι αρχαίοι Έλληνες το θεοποίησαν. Ήδη από τον 5° αιώνα αναπτύχθηκε η λατρεία της θεάς Υγείας, κόρης του θεού της ιατρικής Ασκληπιού. Προς τιμήν της οι γλύπτες την αναπαράστησαν είτε πλάι στον Ασκληπιό, είτε μόνη της, είτε μαζί με την αδελφή της Πανάκεια η οποία ήταν μία δευτερεύουσα θεότητα της ελληνικής μυθολογίας. Ο σύνδεσμος της Υγείας και της Πανάκειας με τον Ασκληπιό συμβολίζει τις δύο όψεις της ιατρικής τέχνης, την πρόληψη και την θεραπεία. Η θεά Υγεία φρόντιζε για τη διατήρηση της υγείας των ανθρώπων, ενώ η Πανάκεια αντιπροσώπευε τη γνώση των αντιδότων για κάθε νόσο, τα οποία προέρχονταν κυρίως από τα φυτά (βοτανοθεραπεία).
Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που συνειδητοποίησαν ότι η υγεία και η ασθένεια είναι αποτέλεσμα φυσικών διεργασιών και ότι εξαρτώνται από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον καθώς και από την ανθρώπινη συμπεριφορά. Ο Αλκμαίων ο Κροτωνιάτης τον 6° αιώνα π.Χ. ονομάζει υγεία την ισονομία (ισορροπία) των ιδιοτήτων (δυνάμεων) του υγρού και του ξηρού, του πικρού και του γλυκού, του ψυχρού και του θερμού ενώ η μοναρχία (δηλαδή η κυριαρχία ενός μόνου έναντι των άλλων) προκαλεί την ασθένεια. Η θεραπεία γίνεται με την αποκατάσταση της διαταραγμένης ισορροπίας. Η σωματική άσκηση και ο αθλητισμός υπήρξαν βασικά εργαλεία στην προσπάθεια αποκατάστασης της διαταραγμένης ισορροπίας.
Ο αθλητισμός εμφανίζεται στην αρχαία Ελλάδα ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους. Γρήγορα όμως έγινε αντιληπτό από γιατρούς, γυμναστές και φιλοσόφους ότι η άσκηση συντελούσε στην ισχυροποίηση της υγείας. Αριστοτέλης, Γαληνός, Ιπποκράτης, Ισοκράτης, Λουκιανός, Ξενοφών, Πλάτων, Πλούταρχος και Φιλόστρατος υπήρξαν μεταξύ αυτών που αναφέρθηκαν στα οφέλη της άσκησης στην ανθρώπινη υγεία.
Στην αρχαία ελληνική γραμματεία (5ος αι. π.Χ. έως 2ος αι. μ.Χ.) η γυμναστική παρουσιάζεται συγγενική με την ιατρική και ο γυμναστής (παιδοτρίβης) δεν διακρίνεται με σαφή όρια από τον ιατρό. Στον Πλάτωνα συχνά ο γυμναστής-παιδοτρίβης αναφέρεται μαζί με τους γιατρούς με τους οποίους συνεργαζόταν για τη θεραπεία διάφορων ασθενειών, ενώ στο έργο του Γαληνού η γυμναστική εμφανίζεται να είναι μέρος της υγιεινής τέχνης. Η ανάγκη ελέγχου της γυμναστικής πρακτικής επέβαλε στο γυμναστή να έχει γνώσεις ανατομίας και φυσιολογικής λειτουργίας του οργανισμού, ενώ οι γιατροί έπρεπε να γνωρίζουν τις επιπτώσεις και τα αποτελέσματα συγκεκριμένων γυμναστικών ασκήσεων και βοηθητικών γυμναστικών μέσων, προκειμένου να παρέχουν τις κατάλληλες συμβουλές με την κατάλληλη δοσολογία άσκησης. Χαρακτηριστική είναι η ρήση του Ιπποκράτη (460-377 π.Χ.) ότι «Αν μπορούσαμε να δώσουμε σε κάθε άτομο την σωστή δόση άσκησης και διατροφής – ούτε πολύ λιγότερη, ούτε πολύ περισσότερη – τότε θα είχαμε βρει τον ασφαλέστερο δρόμο για την Υγεία».
Για περισσότερες πληροφορίες:
The history of Exercise Is Medicine in ancient civilizations_1
Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1900, η «φυσική αγωγή» κυριαρχούσε μεταξύ των γιατρών που ειδικεύονταν στην υγεία και την άσκηση. Ωστόσο, η φυσική αγωγή άλλαξε μορφή και περιέλαβε αθλητικά προγράμματα σπουδών καθοδηγούμενα από προπονητές που εισήγαγαν τον ανταγωνισμό και την αθλητική επίδοση των μαθητών στα σχολεία. Όταν συνέβη αυτό, οι ιατροί σιγά-σιγά απομακρύνθηκαν από την εν λόγω επαγγελματική κατεύθυνση. Εν τούτοις, κατά το τελευταίο μισό του εικοστού αιώνα, καθώς σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα ανέδειξαν και πάλι τη σωματική άσκηση σε βασικό παράγοντα για τη δημόσια υγεία , η ιατρική κοινότητα άρχισε να την επαναφέρει στο οπλοστάσιό της και να την χρησιμοποιεί ευρέως τόσο για την πρόληψη όσο και την θεραπείας διαφόρων ασθενειών.
Μια Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την Υγεία
Το 2007, η Αμερικανική Ιατρική Εταιρεία (American Medical Association – AMA) και η Αμερικανική Αθλητιατρική Εταιρεία (American College of Sports Medicine – ACSM) ίδρυσαν από κοινού το Exercise is Medicine (EIM), μια πρωτοβουλία για την προαγωγή της υγείας, της οποίας έκτοτε τον συντονισμό έχει η ACSM. Ο αρχικός σκοπός του Exercise is Medicine (Η Άσκηση είναι Φάρμακο) ήταν να καταστήσει την σωματική άσκηση μέρος των διεργασιών πρόληψης και θεραπείας ασθενειών στο σύστημα υγείας των ΗΠΑ. Ως αποτέλεσμα αυτής της πρωτοβουλίας, έχει διατυπωθεί μια διεξοδικά τεκμηριωμένη θέση που συνιστά στους υγιείς ενήλικες να εκτελούν 150 λεπτά άσκησης μέτριας έντασης την εβδομάδα. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Exercise is Medicine δείτε εδώ
Δύο χρόνια από την ίδρυσή του, εκπρόσωποι διεθνών φορέων δημόσιας υγείας, ιατρικών και επιστημονικών εταιρειών ζήτησαν από την ACSM να επεκτείνει το αρχικό πεδίο εφαρμογής του ΕΙΜ πέρα από τις ΗΠΑ και να ξεκινήσει μια διεθνής συνεργασία. Έτσι δημιουργήθηκε το EIM Global με έδρα στην Ινδιανάπολη των ΗΠΑ. Επί του παρόντος, υπάρχουν επτά περιφερειακά κέντρα και 43 εθνικά κέντρα ΕΙΜ σε όλο τον κόσμο.